سندرم روده تحریک‌پذیر یک اختلال شایع گوارشی است که اغلب با درد و مالش رفتن در ناحیه شکم، دل پیچه، جمع شدن باد، یبوست و اسهال همراه است. البته این علایم همه با هم دیده نمی‌شود و از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
این بیماری باعث ناراحتی‌های زیادی برای بیمار می‌شود، اما آسیبهای آن دایمی نبوده و باعث بروز یک بیماری جدی نظیر سرطان نمی‌شود. بسیاری از بیماران می‌توانند علایم خود را با رژیم غذایی، پرهیز از استرس و دارودرمانی کنترل نمایند، اما برای تعداد محدودی از افراد این بیماری ممکن است باعث ناتوانی و اختلال در زندگی روزمره شود.
افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیربعضاَ قادر به کارکردن، انجام فعالیتهای اجتماعی و یا حتی رفتن به مسافرت‌های با مسافت کوتاه نیستند. بر اساس آمار تعدادی از تحقیقات چیزی حدود 20 درصد آمریکایی‌ها علایمی از سندرم روده تحریک پذیر را نشان می‌دهند. اما آمار رسمی مؤسسه ملی دیابت و بیمارهای گوارشی و کبدی آمریکا تخمین می‌زند که از هر پنج نفر آمریکایی یک نفر با این بیماری دست به گریبان است. این بیماری بیشتر در زنان بروز می‌کند و بیش از نیمی از بیماران زیر 35 سال سن دارند.
در برخی بیماران علایم یبوست دیده می‌شود. این افراد در دفع مدفوع دچار مشکل هستند و حرکات روده آنها کافی نیست. در این بیماران مالش رفتن شکم و دل پیچه به دنبال تلاش برای دفع مدفوع دیده می‌شود اما دفع بسیار اندک است یا اینکه اصلاَ چیزی دفع نمی‌شود. برعکس مورد فوق برخی بیماران دچار اسهال می‌شوند.
مدفوع آنها شل، آبکی و در دفعات متعدد دفع می‌شود. این افراد اغلب با احساس یک دفع فوری و غیر قابل کنترل به طور ناگهانی به دستشویی می‌روند. تعدادی از بیماران نیز وضعیتی حد واسط دو مورد فوق دارند.
در مورد دلایل ایجاد سندرم روده تحریک پذیر مطالعات فراوانی انجام گرفته اما دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند علت اصلی این بیماری را به طور دقیق مشخص کنند.
یک نظریه این است که روده بزرگ بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر حساس بوده و نسبت به استرس و برخی غذاها از خود واکنش نشان می‌دهد و ممکن است سیستم ایمنی نیز دچار مشکل شده باشد. برخی از محققان گزارش کرده‌اند که احتمال دارد سندرم روده تحریک‌پذیر در اثر یک عفونت باکتریایی به واسطه باکتریهای دستگاه گوارش ایجاد شود.
در عین حال حرکات روده در این بیماران دچار اشکال است که محققان دلایل متعددی برای آن ارائه کرده‌اند. بعضی عوامل موجب تشدید بیماری می‌شوند. مصرف غذاهای سنگین و زیاد، برخی داروها و محصولات لبنی، نوشیدن الکل و نوشیدنی‌های حاوی کافئین نظیر چای، قهوه و نوشابه، خوردن شکلات و درگیری‌های عاطفی و روحی از جمله این عوامل هستند.
اما در کنار تمام علت‌های دیگر، نقش استرس در بروز این بیماری کاملاً پذیرفته شده است. بسیاری از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر از افسردگی و اضطراب رنج می‌برند که می‌تواند باعث بدتر شدن علایم بیماری شود. از سوی دیگر علایم مرتبط با سندرم روده تحریک‌پذیر می‌تواند باعث القای احساس افسردگی و اضطراب در فرد شود.
نتایج بررسی‌های محققان انگلیسی روی مقالات مختلف نشان می‌دهد بکارگیری هر روش درمانی برای رفع مشکلات روحی روانی اعم از هیپنوتیزم درمانی، مصرف داروهای ضدافسردگی و سایر روشها می‌تواند باعث کاهش شدت علایم سندرم روده تحریک پذیر شود.
دکتر ابوحسین حیء(Bu'Hussain Hayee) یکی از اعضای تیم تحقیقاتی در بیمارستان دانشگاه لندن می‌گوید: «چنین درمانهایی از این جهت مؤثر هستند که افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر لزوماً مبتلا به اختلالاتی که ما از آنها با عنوان اختلالات روانی یاد می‌کنیم نیستند بلکه واجد برخی الگوهای رفتاری هستند که آنها را نسبت به علایم این بیماری حساس می‌کند.»
دکتر ابوحسین به اتفاق دکتر ایان فورگاکس فوق تخصص بیماری های گوارشی در بیمارستان کینگز کالج این مطالب را گردآوری و تدوین کرده‌اند. دکتر ابوحسین می‌گوید:«بعضاً علایم سندرم روده تحریک پذیر با علایم بیماران مبتلا به افسردگی مشابه است. بنابراین درمانهایی که برای آنها مؤثر است برای بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر نیز مفید خواهد بود.» او تأکید می‌کند:«بیماران سندرم روده تحریک پذیر افسردگی ندارند اما درمانهای ضدافسردگی برایشان مفید است.»
یکی از روشهای رایج کنترل استرس که در بیماران سندرم روده تحریک پذیر با موفقیت مورد استفاده قرار گرفت درمان روانشناختی- رفتاری بود. دکتر ابوحسین می‌گوید: «این یک تعریف عمومی برای درمانهای روانپزشکی است که اعتقاد فرد را به گونه‌ای تغییر دهیم که فرد در طرز تفکر خود نسبت به یک موضوع خاص تجدید نظر کند تا باعث بهبود و پیشرفت در او شود حتی اگر آن شرایط خاص اصلاً تغییر نکند.» او می‌افزاید:«مؤثر بودن این روش ثابت شده است. در این روش به جای تمرکز بر خود علایم بر تعبیر بیمار از این علایم تأکید می‌شود.»
دکتر ابوحسین می‌افزاید:«بررسی مطالعات فراوان نشان داد که این روش درمانی در معالجه سندرم روده تحریک پذیر به اندازه درمان با داروهای ضدافسردگی مؤثر است و دوام این درمان حتی از داروهای ضد افسردگی نیز بیشتر بوده است.»
در عین حال به استناد برخی مطالعات محدود هیپنوتیزم درمانی نیز برای مداوای سندرم روده تحریک پذیر مؤثر بوده است. اما در مطالعه اخیر بنا بر نظر دکتر ابوحسین شواهد کافی برای توصیه آن به عنوان یک روش درمانی گسترده وجود ندارد. در چنین بیماری با این طیف گسترده علایم، درمان باید با توجه به ویژگی‌های پزشکی هر بیمار به طور اختصاصی برای همان فرد طراحی شود.
دکتر سیتا چاکاواتیا پروفسور بیماریهای گوارشی در مرکز پزشکی مونت سینای نیویورک که به طور تخصصی به درمان سندرم روده تحریک‌پذیر می‌پردازد معتقد است:«این بیماری یک ارتباط دو جانبه بین مغز و شکم است.
شما یک مغز بزرگ در جمجمه و یک مغز کوچک در لوله گوارشی خود دارید! درمان نیاز به یک تعامل بین پزشک و بیمار در حیطه روانپزشکی دارد. شما با بیمار خود در این زمینه بحث می‌کنید اما این مباحثه در حد درمان یک بیماری روانی عمیق و پیچیده و طولانی نیست بلکه صرفاً به اندازه همان ارتباط مغز و شکم خواهد بود. در این شرایط بیمار شما درد و ناراحتی کمتری را تحمل خواهد کرد.»
دکتر سیتا چاکاواتیا می‌افزاید:«برای درمان سندرم روده تحریک پذیر باید روی علایم اختصاصی هر بیمار متمرکز شد. درمان روانشناختی- رفتاری بیشتر در بیماران با علایم یبوست به کار می‌رود و به گزارش برخی مقالات مؤثر بوده است.»
دکتر چاکاواتیا در مورد ارتباط بین پزشک و بیمار نیز توضیح می‌دهد:«این گفتگو برای ارزیابی سطح اضطراب و استرسی که بیمار تحمل می‌کند به طور اختصاصی برای خود او طراحی می‌شود. اگر سطح استرس بالا باشد ممکن است هیپنوتیزم درمانی توصیه شود.» او در مورد شیوع بالای سندرم روده تحریک پذیر نظر جالبی دارد:«به نظر من آمار دولتی ابتلا یک نفر از هر پنج نفرآمریکایی خیلی پایین است. بسیاری از بیماران مشکلات مربوط به بیماری را تحمل کرده و شکایت نمی‌کنند. خیلی از آنها این علایم را به مسایل دیگری ربط می‌دهند و به پزشک مراجعه نمی‌کنند.»
نتایج بررسی محققان دانشگاه لندن بزودی در ژورنال پزشکی بریتانیا به چاپ خواهد رسید.
منبع: HealthDay Reporter
